J[ohn] C[am] Hobhouse, A Journey through Albania, and other provinces of Turkey in Europe and Asia, to Constantinople, during the years 1809 and 1810. Second edition. London, Printed for James Cawthorn, 1813. 2 cilt. c.1 – xvi, [1], 628 s, resimli, c.2 – 629 – 1152. sayfalar, 7 gravür, (olması gereken 23 gravürden 10 tanesi eksiktir), 28,5 x 23,5 cm, sırtı meşin, ebru kapaklı şık ciltlerinde. İngiliz devlet adamı Hobhouse’un (1786 – 1869)1809 ve 1810 yıllarında Yunanistan ve Türkiye’ye yaptığı yolculukların izlenimlerini aktardığı, gravürlerle desteklenmiş, nadir bir eserdir. Müzayedeye sunduğumuz nüshada maalesef, kitapta olması gereken 23 gravürden yalnızca 13 tanesi mevcuttur.

Jean-Antonie Guer, Moeurs et usages des Turcs, leur religion, leur gouvernement civil, militaire et politique, avec un abrege de l’histoire Ottomane, Paris, Mignot & Piget, MDCCXLVii [1747]. 2 cilt: c.1 – xxiv, 453, [[21] s, 11 gravür, c.2 – viii, 537, [3] s, 16 gravür, 30 x 23 cm, döneminin ciltlerinde. Çalışma, Osman Gazi’den 1. Mahmud’a kadar olan dönemdeki Osmanlı tarihini kapsamaktadır. Özellikle saray, askeri teşkilat, gelenek ve görenekler, giyim tarzları ve dini yaşam ele alınmıştır. Konuyla ilgili olarak kendinden önce yayınlanmış belli başlı kaynaklar gözden geçirilerek hazırlandığı için, belli başlı tarih kitaplarının ve seyahatnamelerin bir derlemesi de sayılabilir. Kitapta yer alan gravürler dönemin önde gelen sanatçıları tarafından hazırlandığı için ayrı bir önem de kazanmaktadır.

Corneille Le Bruyn, Voyages au Levant, c’est-a-dire, dans les principaux endroits de l’Asie Mineure, dans les isles de Chio, Rhodes, Chypre et de que dans les plus considerables Villes d’Egypte, Syrie, et Terre Sainte, La Haye, Gosse et Neaulme, Voyages de Corneille le Bruyn par la Moscovie, en Perse, et aux indes orientales. MDCCXXXii [1732]. 5 cilt: c.1 – [12], 648, [12] s, 11 levha, c.2 – 565, [15] s, [17] levha, c.3 – [8], 520, [12] s, [14] levha, c.4 – 522, [12] s, [30] levha, c.5 – 498, [14] s, [12] levha, dönem cildinde, 25,5 x 21 cm.

The Costume of Turkey, illustrated by a seres of engravings; with descriptions in English and French. London, Printed for William Miller, by Howlett and Brimmer, MDCCCiV [1804]. 59 adet renkli gravür, 37 x 27,5 cm, döenminin sırtı yıpranmışi yaldızlı cildinde. Dalvimart’ın 1798 yılında Osmanlı topraklarına yaptığı seyahat sırasında çizilen bu gravürler, Osmanlı toplumunun tüm sivil ve idari kesimlerinin modernleşme öncesi kıyafetlerini yansıtmaktadır. Bu eserde, diğer albümlerde rastlanmayan Yahudi, Tatar, Suriyeli gibi sivil tiplerin kıyafetlerine de yer vermesi dikkat çekici bir özelliktir.

Moustapha Djelaleddin, Les Turcs anciens et modernes. Paris, A. Lacroix, Verboeckhoven et ce, 1870. 362, 2 s. 23 x 14,5 cm, özgün kapağında. Kitabı Nazım Hikmet’in büyük babası yazmıştır. Polonya asıllı Konstantyn Borzecki Osmanlılara sığınır, Mustafa Celaleddin adını alır, Türkleri zaman içinde daha iyi tanır ve bu kitabı Batılılar için yazar. Kitap İstanbul’da 1869 yılında Courrier d’Orient matbaasında basılmış, satılmayan nüshalar ihraç edilerek üzerine yeni bir kapak geçirilip 1870 baskılı bu kitap ortaya çıkmıştır.

Musiki Mecmuası, İstanbul, 1268 [1851]. 127 s. 19 x 12 cm, özgün ebrulu cildinde. İnce tütüncü kağıdına basılmıştır. Osmanlıca basılan ilk şarkı mecmuası olduğu söylenebilir. Çünkü “ilk Türkçe matbu güfte mecmuası” diye bilinen meşhur Haşim Bey mecmuası bundan bir yıl sonra çıkmıştır.

Mustafa Sami, Avrupa risalesi. İstanbul, Matbaa-i amire, 1256 [1840]. 40 s, 18 x 12 cm, dekoratif dönem cildinde. Mustafa Sami Efendi’nin “Avrupa Risalesi” adıyla bilinen resmi raporu eski tarzda yazılmış sefaretnamelerin sonuncusu sayılır. Risalenin ilk bölümlerinde Avrupa’da günlük yaşayışa, son bölümünde de teknik üstünlüklere temas edilmiştir. Ancak içeriği kimi yazarlarca “Avrupa’daki bazı geleneklerle güzel sanatlar, şehircilik, müzecilik, askerlik ve tıp alanlarındaki ilerlemelere yüzeysel olarak değindiği” biçiminde eleştirilir. Oysa risale özet bir bütünlük içindedir. Eski harflerle sadece bir defa basılan bu sevimli kitap çok nadir bulunur.

'a. Habib, Hat ve Hattatan, Konstantiniye, 1305 [1887]. [6], 285 s, 23 x 14 cm, yeni cildinde. Hat sanatı ve sanatçıları hakkında basılmış ilk kitap Hatt u Hattatan (zamanımız deyişiyle: Hat ve Hattatlar) olmuştur. İstanbul’daki Matbaa-i Ebuzzıya’da bastırılan bu eserin müellifi Encümen-i Maarif azasından Habib Efendi’dir. Hattın oluşumu, değişimi ve yayılma yolları, çeşitleri, hattı güzelliğe eriştirenlerin hayatı ve eserleri; bunlara bağlı olarak tasvir (minyatür), tezhib ve teclid sanatkarlarının da tanıtımı kitabın esasını teşkil etmektedir.

Ömerzade Yusuf Halis Tahir, Miftah-ı lisan. İstanbul, Matbaa-i ceridetü’l Havadis, 1266 [1849]. 54 s. 20 x 13 cm, ebrulu cildinde. Allah diyö, gökler siyö, yer ter, komanse ibtida / daim tujur, baki eternel, enfini biintiha. 1850 tarihli taşbasıkı manzum olarak Fransızca öğreten ilk ve tek kitap. Kitapta arap harflerinin yanısıra, fransızca kelimeler için latin harfleri de kullanılmıştır. Yaklaşık olarak 2500 Fransızca kelimenin nazmedildiği sözlük, 495 beyittir.

Paul Jacquot, Antioche, Centre de Tourisme, Comité de Tourisme, imprimerie Catholique, Beyrouth, 1931. 3 cilt: 184, xvii s, metin dışında 32 levha; 185-449, xiv s, 2 ilan, metin dışında 32 levha; 450- 628 s, 14 s ilan, metin dışında 30 levha, metin içinde birçok çizim ve plan, 12 x 19 cm, kağıt kapaklarında. Çalışma çok nadir ve önemli, haritalar, fotoğraflar içermektedir. Hatay’ın anavatana katılmasından önce Beyrut’ta basılmış bir tanıtım kitabı niteliğindedir. Müzayedeye sunulan nüshanın özgün hali ve temizliği dikkat çekicidir.

Paul Jeancard, L’Anatolie. Smyrne, Sparte, Bourdour, Hiérapolis, le Dodecanése. Paris, Librairie Française, 1919. 244, 4 s, 1 katlanır harita, 24 x 14, metin içinde kara kalem resimler, renkli suluboya levhalar, özgün kağıt kapağında.

Philipe de Sanis, Histoire de Schick Ali Beg Sanis prince du sang de Perse. Geneve, 1685. [8],76 s, 1levha, 10 x 8 cm, klasik cildinde. Dünyada sadece iki kütüphanede kaydına rastlanabilmiştir. İran ve Türkiye üzerine bir anı kitabıdır. Yazar de Sanis, İranlı bir prens iken şahın katliamından kaçarak Fransa’ya gitmiş ve gezgin Tavernier’nin baldızı ile evlenerek Fransız tabiyetine geçmiştir. Hazine değerinde bir risale.

Pierre Loti, Aziyadé, aquarelles de Henri Farge, Paris, Andre Plicque et Cie, 1928. 214 s, resimli, numaralı baskı: 173/225, büyük boy, el yapımı ebru kapaklı, sırtı meşin ez cild içindedir, özel filigranlı kağıda basılmıştır. Pierre Loti, bir Türk asilzadesinin haremindeki o genç kadınla 1877’de karşılaştı. Kısa ama çılgınca bir aşk yaşadılar. Neden sonra yeniden İstanbul’a döndüğünde genç kadının kahrından öldüğünü öğrendi. Kalbinden asla atamadığı kadının hatırasına duyduğu saygının gereği olarak 1879’da Aziyade’yi, 1892’de ise Fantome d’Orient’i yayınladı. Elimizdeki nüsha Aziyade’nin sınırlı sayıda özenle basılmış en nadir örneklerinden biridir.

Rafael de Nogales, Four years beneath the Crescent, translated from Spanish by Muna Lee, with an introduction by Edward Davis, New York, Charles Scribner’s Sons, 1926. xx, 416 s, metin dışı levhalarda 29 resim, 24 x 14 cm, yayıncısının dekoratif cildinde. Osmanlı ordusunda bir Venezuela’lı. Ermeni tehciri konusunda kaynak niteliğinde bir hatırattır. Önsözü yazan Edward Davis Osmanlı ordusunun sistematik bir soykırıma katılmadığını açıkça belirtiyor.

Gerard Clauson, An Etymological dictionary of pre-thirteenth century Turkish. Oxford, University Press, 1972. xlviii, 988 s, 24 x 14 cm, yayıncısının bez cildinde. İngiliz iş adamı, şarkiyatçı ve Türkolog Sir Gerard Clauson’un (1891-1974) bu güne kadar aşılamamış ve kendisinin de en çok emek verdiği dev eseri. Çok önemli ve nadir bir başvuru kaynağıdır.

Richard D. Robinson, Letters from Turkey, İstanbul, Robert College, 1965. 300 s. 24 x 14, özgün kapağında. Son cderece değerli bir halkbilim hazinesidir.

Saadet Ergene, Türkiye Kuşları, İstanbul, Kenan Matbaası, 1945. 361 s, 36’sı renkli 140 levha, 29 x 21 cm, bez cildinde. İçinde yazarın “S. Ergene” şeklinde notu vardır. Ergene, kitabını yazabilmek için Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde bilimsel geziler yapmış, kuşların Türkçe adlarını belirleyebilmek için yöre halkı ve avcılarla konuşmuş, yüzlerce kuşun resimlerini yaptırmıştır.

Samuel S. Cox, The isles of the Princes; or the Pleasures of Prinkipo. New York, G. P. Putnam’s, 1887. ix, 381, [3] s, 27 levha, 1 katlanır harita, 20 x 14 cm, özgün bez cildinde. Samuel Sullivan Cox (1824- 1889) Amerikalı devlet adamıdır. Seyahate çok meraklıydı. Avukatlık ve gazete editörlüğü yaptıktan sonra Kongre’ye girmiştır. Türkiye’de diplomatlık yaptıktan sonra (1885-1886) tekrar Kongre üyeliğine seçilmiştir.(1886) Döneminde Amerikan siyasi hayatında önemli bir şahsiyetti, ölümünden sonra hakkında iki farklı biyografik çalışma yapılmıştır. Doğrudan Türkiye’yi ilgilendiren iki kitabı vardır. Cox’un İstanbul adaları hatıraları da hem adaların coğrafi yapıları hem de toplumsal yaşam üzerine hayli ilginç bilgiler verir. Ermeni meselesindeki rolü hala tartışılan Cox’un adalardaki etnik yapılar ve yaşam tarzlarına ilişkin görüşleri de oldukça ilgi çekicidir. İstanbul Adaları hakkında yazılmış kitapların sayıca az olması bu kitabın değerini daha da artırmaktadır. Blackmer 422.

Sarkis Torossian, From Dardanelles to Palestine; a true story of five battle fronts of Turkey and her allies and a harem romance. Boston, Meador Pub. Co, 1947. 219 s. 19 x 12,5 cm, metin dışında harita ve planlar, şömizli cildinde. Çanakkale’de savaşan Yüzbaşı Torosyan’ın hiç bulunmayan hatıraları. Bu hatırat gerçek mi, sonradan uydurma mı? Tarihçilerimiz çok tartıştılar. Gündemdeki kitabın yazarından imzalı nadir nüshası, müzayedelerimizde ilk defa satışa çıkmaktadır.

Sedad Taylan, Fenerbahçeden hatıralar, kapak: Münüif Fehim, İstanbul, 1944. 96 s. 19 x 13 cm. Renkli kapağında. Bu eskimiş kitapta hiç bilinmeyen atık unutulmaya yüz tutmuş birçok bilgi yer alıyor.

Sururi Osman, Divan-ı Sururi. Bulak, Bulak Matbaası, 1255 [1839]. 322, 76, 55 s, 26 x 16 cm, dönemin sırtı meşin cildinde. Şiirimizde hicvin ve tarih düşürmenin ustası Sururi’nin yegane baskı divanıdır. Sururi (1752-1814) Adana’da doğdu, İstanbul’da öldü. Şiirlerinde fazla başarılı olamayınca manzum tarih düşürmeyi yeğledi ve bu sahada büyük şöhret kazandı. Çok nemli olayların yanısıra sıradan günlük hadiseler hatta kedisinin ölümüne bile konuşur gibi sade bir dille tarih düşürmüştür. Divanının büyük bölümü bu tarihlere ayrılmıştır. Mizah, hiciv, hezel türünden şiirler de yazmıştır. Şeyh Galib’in vefatına düşürdüğü tarih meşhurdur: Geçti Galib dede candan ya hü. Divanı sadece bir defa Mısır’da ünlü Bulak Matbaasında 300 adet basılmıştır.

Timur, institutes political and military, written originally in the Mogul language, by the great Timour... translated into English, with marginal notes by Major Davy; preface, indexes, geographical notes, etc. by Joseph White, Oxford, Clarendon-Press, M DCC LXXXiii [1783]. li, 408, lx s. 27 x 17 cm, Timur’un temsili bir resmi ve iki adet levha, sonradan yapılmış yorgun bez cildinde. Tüzukat-ı Timuri. Farsça metin ve ingilizce çevirisi. Timur’un askerlik ve hükümet idaresi için gerekli gördüğü kanunlar. Timur’un bir tür günlüğü sayılabilecek çok nadir bu eser, bir matbaacılık şaheseridir aynı zamanda. İngiltere’de Oxford’da arap ve latin harfleriyle paralel metin olarak yayınlanmıştır. Levhaları ve Timur resmiyle eksiksiz bir nüshasını bulmak oldukça zordur.

Kitab-ı Ahd-i Cedid, çeviren: Ali; düzelten: Türabi, Paris, Darü’t-Tıbaatü’l-mülkiyetü’l-ma’mure, 1819. 487 s, 23 x 14 cm, dönemin cildinde. Savary de Breves’in döktüğü harflerle basılmıştır. Sonradan içindeki yanlışlar çok tenkid edilmiş ve az sayıda basılan kitap toplatılmıştır. Tam bir koleksiyon parçasıdır.

V. Minorsky, The Chester Beatty Library: a catalogue of the Turkish Manuscripts and Miniatures.With an itroduction by the Late J.V.S. Wilkinson, Dublin, Hodges Figgis,1958. 145 s, 43 levha, 36,5 x 28 cm. yayıncısının kırmızı bez cildindedir. Chester Beatty kütüphanesindeki bulunan 14 – 18. yüzyıla ait resimli Türk yazmalarının ünlü şarkiyatçı Minorsky tarafından yapılmış ayrıntılı dökümünü içeren önemli bir çalışmadır.

W. M. Ramsay, The Cities and Bishoprics of Phrygia. Oxford, University Press, 1895-1897. 2 cilt: c.1 – xxii, 352 s, c.2 - xvi, 353-791. sayfalar, resimler ve haritalar, 25 x 15 cm, dönem ciltlerinde. Ünlü arkeologun Frigya ve çevresindeki arkeolojik gezileri aktardığı nadir bir çalışmadır.