Baron de Tott, Memoires du Baron De Tott, sur les Turcs et
les Tartares, Amsterdam, MDCCLXXXIV [1784]. 4 cilt: c.1:
XL+203s; c.2: 220 s; c.3: 180 s; c.4: 152 s; 20 x 13 cm, 4 kitap
tek ciltte toplanmı...ştır, klasik cildinde.
Baron de Tott (1733-1793) Macar asıllı Fransız asilzadesidir.
Topçu mühendisi olarak eğitim gördükten sonra, İstanbul elçiliğine
atanan Comte de Vergennes’in yanında İstanbul’a geldi.
Burada sekiz yıl kalacak olan Tott, Levanten bir ailenin kızı ile evlenir ve Türkçe öğrenerek elçiliğin tercümanlığını yapar. Bu
süre içinde tanık olduğu birçok olaydan, kentten ve halkın örf
ve âdetlerinden hatıralarında söz eder. Diğer ziyaretçiler gibi
kente denizden hayran olan gezgin karaya ayak basınca hayal
kırıklığına uğrar, sokakların darlığını, ev saçaklarının neden
olduğu loşluğu, kaldırımların bozukluğunu ve pisliğini eleştirir.
Gelişinden birkaç ay sonra meydana gelen ve kent merkezinin
büyük bir kısmını harap eden Hocapaşa yangını, Tott’a
göre bu düzensizliğin doğal bir sonucudur. Eşinin hanımlara
yaptığı ziyaretlerden faydalanan yazar, ondan aldığı bilgilerle
Türk ve Rum konaklarının içlerini, ailelerin yaşayış biçimlerini
anlatır. 1757’de 3. Mustafa’nın tahta çıkışında Eyüp’teki kılıç kuşanma
merasimini de anlatır. İstanbul yaşayışının hiçbir yönünü
ihmal etmeyen Tott, saraydaki bir doğum münasebetiyle
Büyükdere’de yapılan şenliklerden, Süleymaniye’deki Tiryaki
Çarşısı’ndan ya da Ragıp Paşa’nın kurduğu kütüphaneden de
söz eder. 1763’te Fransa’ya dönen Tott, 1767’de Fransız hükümeti
tarafından Kırım hanının yanına gönderilir. Burada 1768-
1774 Osmanlı- Rus Savaşı’nın ilk safhalarına katılan yazar,
1769 baharında İstanbul’a döner. 1770 Çeşme bozgunundan
sonra Çanakkale Boğazı’nı tahkim etmekle görevlendirilir. Bir
mühendislik okulunun açılması için mühendislik bilgilerinden
faydalanmak isteyen Osmanlı sarayının bu girişimi, geleneksel
eğitimden gelen hendesecilerin mukavemetiyle karşılaşır.
Hendesecilerin ileri gelenleri ile düzenlenen bir sınavda
Tott“Üçgenin iç açılarının toplamı ne kadardır?” diye sorunca
onlar da “Üçgene göre değişir” diye yanıt verirler.Devamını Oku