YESARİZÂDE MUSTAFA İZZET EFENDİ (?-1849)

Kategori: Hat

Lot No: 340

Hilye-i Şerife. Ketebeli, Hicri 1238 (M. 1822) tarihli, zerendud tekniği ile tatbik edilmiş klasik hilye formundaki eserin başmakamında talik besmele, göbek kısmında talik hatla Hz. Muhammed’in dış görünüşünü Hz. Ali’den naklen anlatan metin, ayet kısmında “Sen şüphesiz yüksek bir ahlak üzerinesin” ayeti yer almaktadır. Etek kısmında dört halifeyi ve âl-i Resul’ü metheden Farsça bir dörtlük yazılıdır. Başmakamı çevreleyen klasik taç tezhibi halkari tekniğinde olup, gayet sanatlıdır. Hilyenin ana bölümlerini birbirinden ayıran altın zencirekler dikkat çekicidir. Muhakkak, sülüs, nesih yazılı klasik hilye yazımına karşılık tamamen talik hatla kaleme alınmış olması bakımından son derece dikkate değerdir. Türk Hat Sanatı tarihinde, celi talik yazının Osmanlı şivesini kazanmasında büyük yeri olan meşhur Yesarizade Mustafa İzzet Efendi’nin bir şaheseridir. 70 x 35 cm. * Ali Kazgan Koleksiyonu. * Satışa sunulan hilyenin, tezyinatı Hezargıradlızâde Seyyid Ahmed Atâullah Efendi tarafından yapılmış, 1237 (1821) tarihli bir eşi, Topkapı Sarayı Müzesi’nde, Mukaddes Emanetler bölümünde (env. No. 21/219) yer almaktadır. (Bknz. Hilmi Aydın, Hırka-i Saadet Dairesi ve Mukaddes Emanetler, Kaynak Kitaplığı, İstanbul, 2004, 236-237.) Yesarizade Mustafa İzzet Efendi’nin zerendud tekniği ve talik hatla yazmış olduğu bir diğer hilye-i şerifesi ise Türk İslam Eserleri Müzesi’nde bulunmaktadır. Bu estetiği devam ettiren talik hatla yazılmış hilyelerin sonraki devre ait örnekleri arasında Ekrem Hakkı Ayverdi Koleksiyonu’nda bulunan Hulusi Efendi’nin (Yazgan) hilyesi zikredilebilir. Yesarizade Mustafa İzzet Efendi hattı babası Yesari Mehmed Esad Efendi’den meşk etti ve başka hocalardan da icazetname (diploma) aldı. Bu mesleklerle uğraşmamışsa da müderris ve molla oldu. 1839 da bilfiil kazasker oldu. 1840 yılında Rumeli kazaskeri, 1842 yılında Takvimhane nazırı tayin edildi. Talik hattındaki mahareti sebebiyle kendisine kimilerince “İmad-ı Rûm” (Türklerin İmad’ı) ünvanı verilmiştir. İbnülemin Mahmud Kemal İnal Son Hattatlar isimli eserinde bu ünvanın Yesarizade’den ziyade, babasına yakıştığı hususunda daha baskın bir kanaat olduğunu yazmıştır. Yesarizade Mustafa İzzet Efendi 1849 yılında vefat etti. Babası ile birlikte Türk hat sanatında celi talik yazının Osmanlı şivesini kazanmasında önemli rol oynayan Yesarizade tarihe sadece büyük bir hattat olarak değil, aynı zamanda musikişinas ve nüktedan bir saray adamı olarak geçmiştir. Yesarizade şakacı ve mübalağalı üslubu ile o derece tanınmıştır ki “Bir yalan söylemeye olmuş idik âmâde / Bize hâcet komadı, geldi Yesarizade” beyti şöhret kazanmış ve uzun zaman edebiyat meraklıları arasında okunmuştur. Sultan II. Mahmud devrinde saray çevresinin kibar mensuplarının keder dağıtmak için zaman zaman Yesarizade’nin Bebek’teki yalısına gittikleri ve onunla sohbet etmekten zevk aldıkları bilinir. Vefatından sonra bu yalıyı, kendisi de meşhur bir hattat olan Kazasker Mustafa İzzet Efendi satın almıştır. Yesarizade Mustafa izzet Efendi hem sanatkar, hem entelektüel olarak Türk hat sanatı tarihinin en mümtaz şahsiyetleri arasındaki yerini korumaktadır.

Muhammen Bedel