E[lias] J[ohn] W[ilkinson] Gibb, History of the Ottoman Poetry. London, Luzac, 1963-1969. 6 cilt. c.1 - xvii, 454 s, c.2 - xxxvii, 405 s, c.3 - xii, 381 s, c.4 - xi, 364 s, c.5 - viii, 251s, c.6 - vi, 384 s, 23,5 x 15 cm, özgün ay yıldız süslemeli mavi bez ciltlerinde. 1857 yılında doğan Gibb 21 yaşında iken Türkçe’yi kendi çabasıyla mükemmel bir şekilde öğrendi ve onun bu başarısı James Redhouse ve Edward G. Browne gibi büyük şarkiyatçıların dikkatini çekti. Türkiye’ye hiç gitmeden, Osmanlıca yazmaları ve kitapları Londra’daki kitapçılardan, ülkemize gelen seyyahlardan satın aldı. 44 yaşında öldüğünde sahasında ilk ve tek olan bu dev eserinin sadece birinci cildi yayınlanabilmişti. Dostu Edward Browne kalan ciltleri Gibb’in yazma defterlerinden toplayarak tamamladı. Son cilt Osmanlıca bir şiir antolojisi şeklindedir. Kitap bugün de İngilizcede şimdiye kadar yayınlanmış en mükemmel Osmanlı edebiyatı tarihi olarak kabul edilmektedir.

Edward G. Browne, A hand-list arranged alphabetically under the titles of the Turkish and other printed and lithographed boks presented by Mrs. E.J.W. Gibb to the Cambridge University Library. Cambridge, University Press, 1906. viii, 87 s, 18 x 12 cm, özgün cildinde. Bu kitapçık Gibb’in kütüphanesindeki yazma ve baskı Türkçe kitapların ayrıntılı listesini içerir ve yakın arkadaşı Farisiyatçı Edward G. Browne tarafından hazırlanmıştır. Nadir bir eserdir.

Giritli Ali Aziz Efendi, The Story of Jewad, translated by; E.J.W. Gibb, New York, W. S. Gottsberger, 1888. 241 s, 13 x 11 cm, özgün dönem cildinde. Muhayyelat-ı Aziz Efendi tercümesidir. Osmanlı dönemi Türk romanının başlangıcında Muhayyelat vardır. Muhayyelat’la ilgili olarak hazırlanan bir yüksek lisans çalışmasında, Aziz Efendi’nin Yunanca d”ahil olmak üzere çeşitli kaynak ve eserlerlerden yararlandığı ifade edilir. Sözkonusu çalışmada, Aziz Efendi’nin ilgili konuları, şahıs ve hikaye isimlerini malzeme olarak aldığı, bunları yerli ve tasavvufi formlara kavuşturarak orijinal bir sentez oluşturduğu, hatta teknik olarak devrine göre oldukça ileri yenilikler yaptığı da tespit edilir.

E[lias] J[ohn] W[ilkinson] Gibb, Ottoman Poems translated into English verse in the original forms with introduction, biographical notices and notes, London, Trübner & Co, 1882. Xvi, 272 s, 3 levha, 25 x 17 cm, özgün cildinde. Ünlü Türkiyatçı E.J.W. Gibb’in James Redhouse’a ithaf ettiği bu kitap toplam 345 adet basılmıştır. Kitapta Fatih, Selim i ve Kanuni portrelerine de yer verilmiştir. Bu eserin sonraki baskılarına sık rastlansa da, yazarın hayatta iken bastırdığı bu sınırlı sayıdaki nüshaya nadiren görülmektedir.

Edmondo de Amicis, Constantinople, traduit par J. Colomb, illustre par C. Biseo, Paris, Hachette, 1883. 600 s, 183 resim, 25 x 16 cm, dekoratif nefis cildinde. Amicis, bilinen yerlerin dışında, geniş yolları, büyük binaları ve villaları ile Pancaldi (Pangaltı) gibi yeni yeni gelişen semtleri gezer. Tatavla’yı (Kurtuluş), Kasımpaşa’yı, Okmeydanı’nı, bir Yahudi mahallesi olan Hasköy’ü ve Sütlüce’yi anlatır. Kapalıçarşı’da satılan mallar hakkında da ilginç bilgiler veren Amicis gelecekte İstanbul’un batılılaşıp eski havasını kaybedeceğini hayal eder. Dolmabahçe ve Çırağan saraylarını, Üsküdar’ı gezen yazar, tüm gezginlerin durağı olan Galata Mevlevihanesi ve Rıfai asitanesi’ndeki ayinleri de seyrettikten sonra kentten ayrılır. Amicis 19. Yüzyılın ikinci yarısının İstanbul’unu dünyaya en iyi tanıtan gezginlerden biridir. Elimizdeki nüsha inanılmaz temizliği, sağlamlığı ve dekoratif nefis özgün kapağıyla dikkat çekmektedir.

Edmund Hornby, in and Around Stamboul. Philadelphia, J. Challen and Son, 1858. 499 s, 17 x 11 cm, özgün cildinde, İngiliz elçisinin eşinin İstanbul hatıraları. İngiliz bürokrat Edmund Hornby’nin eşi Bayan Hornby tarafından annesine ve arkadaşlarına yazılan mektuplardan oluşan kitap o günlerin Osmanlı hayatına ve gündelik hayata dair oldukça ilginç bilgiler sunmaktadır. Blackmer 829, Atabey 594 [London, 1863 baskısı].

[Charles] Jules Labarte, Le Palais impérial de Constantinople et ses Abords, Sainte-Sophie, Le Forum Augustéon et l’Hippodrome, tels qu’ils existaient au dixième siècle, Librairie Archéologique de Victor Didron, Paris, MDCCCLXi [1861]. 240 s, metin sonunda 1 renkli harita, biri renkli 2 katlanır plan, 32 x 24 cm, sırtı deri, kapakları karton cildinde. Müstakil olarak Büyük Saray’ı anlatan ilk kitap müzayedemizde sunulan Labarte’nin eseridir. Sonradan, Montucci Labarte’nin kitabındaki planlardan yola çıkarak sarayın topoğrafyasını çıkartmış, Paspatis 1885’te Atina’da yayımladığı kitapta ilginç ayrıntılar vermiştir. F. von Reber, 1891’de yayınlanan kitabında sarayın çeşitli bölüm ve dairelerinin yerlerini göstermeye çalışmış, aynı tarihte Rus Bjeljaeff de Saray hakkında üç makale yazmıştır. Müzayedelerimizde ilk defa görülen bu kitap çok nadir olduğundan ülkemizdeki tarihçiler tarafından yeterince kullanılmamıştır.

'a. Samuel S[ullivan]. Cox, the isles of the Princes; or the Pleasures of Prinkipo, G. P. Putnam’s, New York, 1887. ix, 381, [3] s, 27 levha, 1 katlanır harita, 20 x 14 cm, bez cildinde. Amerikalı devlet adamı Samuel Sullivan Cox (1824-1889)). Sadece bir defa basılan kitabın Türkçe baskısı içinde bulunduğumuz yıl yayınlanmıştır. Blackmer 422.

Gabriel de Mun, Deux Ambassadeurs a Constantinople 1604-1610, Librairie Plon, Paris, 1902. [3], 135 s, 20 x 13 cm, sırtı bez kapakları karton cildinde. Bu nadir kitapta 1604-1610 yılları arasında İstanbul’da görev yapmış olan birbirinine rakip iki ülkenin büyükelçisinin diplomatik hayatlarından kesitler anlatılmaktadır. İstanbul’da doğup büyüyen Sir Thomas Glover Edward Barton ve Sir Henry Lello’nun sekreterliğini yaptıktan sonra 1606-1611 arasında İstanbul’daki İngiliz Büyükelçisi olmuştur. Türkçe, Yunanca, İtalyanca ve Lehçe dillerine hakim olan Glover Saray’da oldukça saygı duyulan bir diplomattı. Kraliçe 1. Elizabeth karşıtı konuşmalar yaptığı gerekçesi ile katolik gezgin ve bilim adamı Hugh Holland’ı hapise attırdığı da bilinmektedir. Salignac Baronu Jean de Gontaut Biron, 1605-1610 arasında İstanbul’da Fransız Büyükelçisi olarak görev yapmıştır. Müzayedelerimizde ilk defa görülen çok nadir bir kitaptır.

Albert Vandal, Une Ambassade Française en Orient sous Louis XV. La Mission du Marquis de Villeneuve 1728-1741, Librairie Plon, Paris, 1887. xv, 461 s, 24 x 15 cm, sırtı deri kapakları karton cildinde. Louis Sauveur (Villeneuve Markisi), 1728 ile 1841 arasında Fransa’nın Osmanlı büyükelçisiydi. Osmanlı İmparatorluğunun 1735-1739 Osmanlı-Rus savaşına girmesinde etkisi olmuştur. Savaşın sonunda imzalanan Belgrad Antlaşmasının Osmanlı’nın lehine olmasında faydası dokunmuştur. Eserde Compte de Bonneval, Patrona Halil İsyanı ve Belgrad Antlaşması için geniş bilgiler verilmektedir. Kitap, büyükelçinin görev yaptığı dönemde meydana gelen siyasi olayların uluslararası boyutlarının anlaşılması için büyük önem taşır.

Edwin A[ugustus]. Grosvenor, Constantinople, Boston, 1895 (1. baskı). 2 cilt: xxii, 413 s; xiii, 417-811 s, metin içinde 200’den fazla fotoğraf, 24 x 17 cm, yeni yapılmış lüks deri ciltlerinde. Ünlü Grosvenor ailesinden olan E. A. Grosvenor (1845-1936), uzun yıllar İstanbul Robert Kolej’de öğretmenlik yapmıştır. Dönemin Müze-i Hümayun müdürü Osman Hamdi Bey ve arkeolog Paspati gibi kentin tarihini ve arkeolojisini iyi bilen kişilerle tanıştı. Bunların da teşvik ve katkıları ile İstanbul’un tarihi topoğrafyası üzerine yazılmış en önemli kitapların biri olan Constantinople kitabını kaleme almıştır. İstanbul konulu antika kitap koleksiyoncuları için vazgeçilmez bir kitaptır.

Muhlis Ethem, Der Hafen von Stambul und seine Organisation, Universitätsverlag von Robert Noske in Borna-Leipzig, 1929. viii, 110 s, 1 katlanır harita, 21 x 14.5 cm, kağıt kapağında. Leipzig Üniversitesi’nde bitirme tezi olarak hazırlanan bu çalışmada İstanbul limanı ve organizasyonu işlenmektedir. İstanbul limanı ile sanayi bölgelerinin tespit, tanzim ve reorganizasyonu çalışmalarının anlatıldığı kitap aslında bu şehrin 1920’li yıllardaki hinterlandını da verilerle ortaya koymaktadır. Tez olarak basıldığı için çok nadiren bulunan bir kitaptır.